Instagram engeli kullanıcıları nasıl etkiledi? - BBC News Türkçe (2024)

Türkiye'de milyonlarca kullanıcısı bulunan Instagram, 2 Ağustos'tan bu yana erişime kapalı. Türk yetkililer ve Meta temsilcileri, krizi aşmak için görüşüyor. Engel ülkeyi nasıl etkiledi? Uzmanlar ve içerik üreticileri BBC Türkçe'ye değerlendirdi.

Popüler sosyal medya platformu Instagram'a getirilen erişim engeli, Türkiye'de toplumsal, ekonomik ve hukuki sarsıntı yarattı.

Keyif için kullananlardan, geçimini platform üzerinden sağlayanlara kadar milyonlar, Instagram engeline takıldı.

BBC Türkçe'ye konuşan İstanbul Planlama Ajansı Başkanı Buğra Gökce, engelin ekonomik boyutuna dikkat çekti.

Gökce, Ticaret Bakanlığı'nın e-ticaret ve kargo hacmi verilerinden yola çıkarak Instagram engelinin Türkiye'de günlük azami 1.9 milyar lira zarara yol açabileceğini söyledi ve şöyle dedi:

“[Günlük 1.9 milyar lira kayıp] azami, ama bunun içinde görünmeyen, ardıl sektörlerle ilgili bir çarpan etkisi de var. Bu yalnızca e-ticaret değil, turizm kısmı da var. Instagram sayfaları kapalı kaldığında turizm bölgelerinde rezervasyonların boş kaldığı yerler var. Günlük kayıp her zaman bu kadar yüksek olmayabilir, ama ekonomiye olumsuz yansıyacağı açık.”

Ticaret Bakanı Ömer Bolat, 5 Ağustos'ta Anadolu Ajansı'na yaptığı bir açıklamada, Instagram ve diğer sosyal medya platformlarından yapılan tanıtımlar üzerinden gerçekleşen satışların, e-ticaret kabul edilmediğini vurguladı ve bunların vergi gelirinin azalmasına sebep olduğunu söyledi.

Gökce ayrıca engele dair kamuoyuna yapılan açıklamaların da yetersiz olduğunu vurguladı.

“Kamuoyuna doyurucu bir açıklama yapılmadı. Ne olduğunu tam olarak anlamış değiliz. Türkiye, Instagram’dan ne talep etti? Yine Meta’nın sahibi olduğu Facebook neden kısıtlamalara dahil edilmedi? Bunu sadece teknik değil, siyasi bir hamle olarak da düşünmek gerek” dedi ve ekledi:

“Her geçen gün kayıp. Hem demokratik, hem ekonomik, hem de ülke itibarı anlamında bir kayıp. Tabii ki ülkemizin hassasiyetleri varsa kamuoyuyla paylaşılmalı. Öyleyse biz de bilelim, biz de savunalım. Ama bu hususlar şeffaf olarak paylaşılmıyor.”

'Yasalarla ilgisi olmayan siyasi bir talep'

Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden Prof. Dr. Yaman Akdeniz, BBC Türkçe'ye verdiği demeçte Instagram engelinin hukuki bir temele dayanmadığını söyledi.

Akdeniz, “[Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu] BTK ya da yargı organlarının sosyal medya platformlarını engellemesini meşru kılacak hukuki bir sorun yok. Sabah üçte Instagram’ı kapatacak bir durum söz konusu değil. Yasalarla ilgisi olmayan siyasi nitelikli bir talep söz konusu” dedi.

Akdeniz ayrıca, engelin arkasında Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun'un Instagram'a yönelik eleştirileri olabileceğini söyledi.

Altun, Instagram'ın 31 Temmuz'da öldürülen İsmail Haniye'ye taziye mesajlarını kaldırdığını söylemiş, platformun politikasını "açık ve net bir sansür girişimi" olarak niteleyerek kınamıştı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da "Filistinli şehitlerin fotoğraflarına bile tahammül edemeyip anında yasaklayan, bunu da özgürlük olarak pazarlayan bir dijital faşizmle karşı karşıyayız" diyerek Instagram ve diğer platformları eleştirdi.

Yaman Akdeniz, konuyla ilgili şöyle konuştu:

“Meta’nın şikayet edilen içerikleri kaldırmaması söz konusu değil. Katalog suçlar dediler. 10’dan fazla suç söz konusu, hangisine uymamış? Türkiye ne talep etti? Meta, şeffaflık raporlarını yayınladı. Ne kadar içerik kaldırdıklarını da açıkça beyan ediyorlar. Bununla ilgili mi bir sorun var?”

Akdeniz, Altun ve Haniye paylaşımlarının kaldırılmasından şikayetçi olan diğer kullanıcıların konuyu Meta'nın bağımsız denetim kuruluna taşıyabileceğini de ifade etti.

“Devlet ve sosyal medya platformu arasındaki çekişmeden en çok Türkiye’deki milyonlarca kullanıcı etkileniyor. Aslında Instagram’ı engellemekten ziyade, Fahrettin Altun ve diğer etkilenen kişiler başvurularını Meta’nın bağımsız Gözetim Kurulu’na götürebilirdi. Ama bunun cezasını herkes çekti" dedi.

Hukuk profesörü, "Demokratik toplumlarda asla yeri olmayacak toptan sansür uygulamasını hiç çekinmeden, bir gece ansızın uygulayabiliyor. Bu, uluslararası alanda da Türkiye’nin itibarına ciddi anlamda zarar verecek" diye ekledi.

İçerik üreticileri ne diyor?

BBC Türkçe'ye konuşan sosyal medya içerik üreticisi Gizem Kaya, Instagram engelinin içerik üreticileri için endişe verici olduğunu söyledi.

"Bir anda kapatılabilir olduğu gerçeği sadece Instagram kullanıcıları için değil tüm sosyal medya içerik üreticileri için çok kaygı verici bir durum" dedi.

Kaya, “Tamamen hazırlıksız, altyapısız bir şekilde, bir sabah uyandığınızda işsiz kaldığınızı düşünün. Mesela markalarla hazırladığım işbirlikleri var, ancak bunları şu anda yayınlayamıyorum. Bu belirsizlik beni güvensiz hissettiriyor" dedi ve şöyle konuştu:

“Engelden bu yana erişimimin üçte birine düştüğünü varsayıyorum. Normalde düzenli içerik üretmeniz gerekiyor. Instagram’da aktif olmalısınız ki etkileşiminiz yüksek olsun. Etkileşimlerin düşüşü tabii ki işlerimizi etkileyecektir.”

Kaya, engelin daha uzun sürmesi durumunda içerik üreticilerinin gelirlerinin kalıcı olarak tehlikeye girebileceğini ifade etti.

“Engelin iki hafta sürmesi durumunda bile uzun süredir üzerine çalıştığım iş modelimi sıfırdan kurmak durumunda kalabilirdim. ‘Sosyal medya içerik üreticisi vergisini her ay ödeyen biriyim. Vergisini eksiksiz ödediğim bir sistemin mağduru oldum. Yapmam gereken her şeyi yapıyor olmama rağmen mağduriyet yaşadım” dedi.

Kaya ayrıca, engel sonrası sosyal medya içerik üreticileri arasında bir belirsizlik yaşandığını da söyledi.

'Hayatımızı bu gelirle idame ediyoruz'

İçerik üreticisi Zeynep Sürmeli ise, Instagram engeli ile birlikte gelirlerinin riske girmesine karşın, bazı kullanıcılarının kendileriyle alay ettiklerini ve bunu üzüntüyle karşıladıklarını söylüyor.

Sürmeli, “İnsanlar hala içerik üreticiliğinin gerçek bir iş olduğunun, belirli insanların hayatını böyle idame ettirdiğinin farkında değil” dedi ve şunları kaydetti:

“Yaptığımız işi teslim edemediğimiz, ne zaman açılacağı hakkında net bir bilgi sahibi olmadığımız bir duruma düştük. Engel yüzünden içerik paylaşımı durdu, kısıtlamanın devam etmesi halinde, sürekli etkileşim içerisinde olmanız gereken bir platform olduğu için haliyle sadece para kazanma oranını değil, sürdürülebilirliği de oldukça etkileyeceğini düşünüyorum.”

Sürmeli, platformun günlük hayattaki önemine de dikkat çekti.

“Günlük yaşantıda ise sosyal hayatımızdaki dengeleri olumlu ya da olumsuz tamamen tersine çevirebilirdi. Birbirimizin adını duyduğumuzda ilk Instagram’da aratıyoruz. Bu platform hayatlarımız hakkında bir portfolyo, ön izlenim gibi. Çoğu insanın birbirine bir şey gösterebilmek ve anlatabilmek için heyecanla paylaşım yaptığı bir yer. Gidişi, toplumsal ve günlük yaşantıyı düşünüldüğünden çok daha fazla etkiledi” şeklinde konuştu.